BIP

1. Podstawowe informacje o rodzinie zastępczej

Rodzina zastępcza jest formą opieki zastępczej opierającej się na modelu wychowania rodzinnego dla niepełnoletnich dzieci oraz młodzieży, których rodzice są pozbawieni praw rodzicielskich, bądź nie są zdolni do opieki nad dziećmi.

Od dnia 1 stycznia 2012 roku problematykę rodzinnej pieczy zastępczej reguluje ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2020 roku, poz. 821 ze zm.) 

Formami rodzinnej pieczy zastępczej są:

1.  rodzina zastępcza:
   a)  spokrewniona,
   b)  niezawodowa,
   c)  zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna;

2)  rodzinny dom dziecka.

Wszystkie rodziny na ich wniosek mogą być wspierane na określonych zasadach przez rodziny pomocowe.

1. Jakie warunki trzeba spełnić, kiedy chce się zostać rodziną zastępczej

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone małżonkom lub osobie niepozostającej w związku małżeńskim, którzy:

1.   dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
2. nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona;
3. wypełniają obowiązek alimentacyjny - w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego;
4. nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych;
5. są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniami o braku przeciwwskazań zdrowotnych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, wystawionymi przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej;
6. przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
7. zapewnią odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym:
   a) rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego,
   b)  właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań,
   c)  wypoczynku i organizacji czasu wolnego.

Ponadto pełnienie  funkcji rodziny zastępczej niezawodowej lub zawodowej może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów.

Wniosek o ustanowienie rodziny zastępczej należy złożyć samodzielnie w Sądzie Rejonowym Wydział Rodzinny i Nieletnich w dwóch egzemplarzach. Do wniosku należy dołączyć przede wszystkim:

• odpis  aktu małżeństwa (w przypadku małżonków),
• odpis  aktu urodzenia dziecka obejmowanego pieczą zastępczą,
• zaświadczenie o wysokości uzyskiwanego dochodu,
• zaświadczenie lekarskie  o stanie zdrowia,
• poświadczenie zameldowania,
• świadectwo ukończenia  szkolenia  dla  rodzin  zastępczych.

3. Proces zawiązywania się rodziny zastępczej

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej zazwyczaj następuje na podstawie orzeczenia sądu. Wniosek
o ustanowienie rodziny zastępczej składają kandydaci na rodziców zastępczych. W pilnych przypadkach umieszczenie dziecka jest możliwe na wniosek lub za zgodą rodziców, na podstawie umowy cywilnoprawnej, zawartej między rodzinom zastępczą a Starostą danego powiatu.

Podsumowując, umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej może nastąpić w trybie:

- administracyjnym,
- sądowym.

Dziecko zostaje umieszczone w rodzinie zastępczej w dniu wydania orzeczenia sądu.

4. Podstawowe obowiązki rodziny zastępczej

Rodzina zastępcza zapewnia dziecku całodobową opiekę i wychowanie, w szczególności:

• traktuje dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;
• zapewnia dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych;
• zapewnia kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych;
• zapewnia rozwój uzdolnień i zainteresowań;
• zaspokaja jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne;
• umożliwia kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej.

Prawa dziecka w rodzinie zastępczej

Dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej ma w szczególności prawo do:

• utrzymywania osobistego kontaktu z rodziną naturalną i powrotu do rodziny naturalnej,
• traktowania w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości,
• praktyk religijnych zgodnych z wolą rodziców i potrzebami dziecka,
• kształcenia, rozwoju uzdolnień, zainteresowań i indywidualności, zabawy i wypoczynku,
• pomocy w przygotowaniu do samodzielnego życia,
• wiedzy o swoim pochodzeniu, dostępu do informacji i wyrażania opinii w sprawach, które go dotyczą.

5. Rodzina zastępcza a rodzina adopcyjna

Rodzinę zastępczą tworzy się w celu zapewnienia dziecku (dzieciom) opieki z powodu wystąpienia w ich rodzinach różnego rodzaju sytuacji kryzysowych. Celem działania rodziny zastępczej jest wzmocnienie rodziny naturalnej, tak aby dziecko mogło do niej powrócić wzmocnione i wyposażone w umiejętności, np. tworzenia trwałych związków emocjonalnych. Utworzenie rodziny zastępczej nie powoduje powstania więzi rodzinno - prawnej pomiędzy opiekunami, a dzieckiem (w przeciwieństwie do adopcji, inaczej zwanej przysposobieniem). Oznacza to, że dziecko przyjęte do rodziny nie staje się dzieckiem tej rodziny, nie powstają też obowiązki i uprawnienia alimentacyjne czy dotyczące dziedziczenia, stan cywilny dziecka nie ulega zmianie, dziecko nie przyjmuje nazwiska opiekunów,  a rodzina zastępcza nie przyjmuje pełni władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.

Podstawowe różnice między rodziną zastępczą a rodziną adopcyjną:

RODZINA ZASTĘPCZA

- rodzina zastępcza to przejściowa forma opieki nad dzieckiem tworzona często przez osoby spokrewnione lub całkowicie obce,
- w rodzinach zastępczych zachowany jest kontakt z rodziną macierzystą z możliwością powrotu do biologicznych rodziców, celem działania rodziny zastępczej jest wzmocnienie rodziny naturalnej tak, aby dziecko mogło do niej wrócić,
- rodziny zastępcze mają prawo do korzystania z pomocy finansowej ze strony państwa,

RODZINA ADOPCYJNA

- rodzina adopcyjna to forma opieki w której rodzice przyjmują obce pod względem biologicznym dzieci ze wszelkimi konsekwencjami prawnymi. Między dzieckiem a nową rodziną powstają relacje prawne jak w normalnej rodzinie,
- adoptować można jedynie dzieci do 18 r. ż.. Jeśli dziecko ukończyło 13 lat wymagana jest zgoda do orzeczenia adopcji.

6. Gdzie można szukać informacji o rodzinach zastępczych

W celu uzyskania szczegółowych informacji, osoby zainteresowane utworzeniem rodziny zastępczej powinny skontaktować się z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Myśliborzu przy ul. Północnej 15, tel. 95 747 23 03  w godzinach przyjęć tj. poniedziałek od 7.00 do 16.00, wtorek, środa, czwartek od 7.00 do 15.00, w piątek od 7.00  do 14.00.

W sprawie przyznania świadczeń dla rodzin zastępczych należy zwrócić się do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Myśliborzu przy ul. Północnej 15, tel. 95 747 23 03 w godzinach przyjęć tj. poniedziałek od 7.00 do 16.00, wtorek, środa, czwartek od 7.00 do 15.00, w piątek od 7.00 do 14.00.

7. Szkolenia

Kandydaci do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, niezawodowej lub do prowadzenia rodzinnego domu dziecka są zobowiązani do ukończenia szkolenia. Po jego ukończeniu otrzymują świadectwo ukończenia szkolenia, które obok wymaganych warunków oraz posiadania predyspozycji i motywacji do sprawowania pieczy zastępczej stanowi element niezbędny do uzyskania zaświadczenia kwalifikacyjnego umożliwiającego prowadzenie rodziny zastępczej niezawodowej, zawodowej lub rodzinnego domu dziecka.

Szkolenia kandydatów na rodzinę zastępczą odbywają się zgodnie z zatwierdzonymi przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej programami szkoleń, których celem jest zapoznanie kandydatów z zasadami funkcjonowania rodzin zastępczych, typowymi problemami związanymi z opieką zastępczą czy sposobami radzenia sobie z nimi.

Szkolenie  przygotowuje kandydatów do sprawowania opieki i wychowania dzieci, zaspokojenia ich potrzeb rozwojowych i kompensacji opóźnień, wspierania więzi dziecka z rodziną naturalną, zapewnienia dziecku nawiązania bezpiecznych, pozytywnych i trwałych więzi.

Zakres programowy szkolenia - szkolenie obejmuje elementy prawa rodzinnego, w zakresie praw dziecka, wybrane elementy pedagogiki, psychologii rozwojowej i wychowawczej, wiedzę i umiejętności rozpoznania i oceny sytuacji rodzinnej dziecka, podstawową wiedzę o uzależnieniach oraz informacje o zadaniach i kompetencjach instytucji wspierających oraz zajęcia praktyczne w rodzinnych i instytucjonalnych formach pieczy zastępczej zawodowej.

Szkolenie odbywa się metodą warsztatową i trwa około trzech miesięcy, w tym 10 godzin praktyk.

Świadectwo ukończenia szkolenia nie jest jednoznaczne z uzyskaniem zaświadczenia kwalifikacyjnego, które uprawnia kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej niezawodowej, zawodowej i prowadzących rodzinny dom dziecka.

Po ukończeniu szkolenia i przejściu badań psychologicznych Kandydaci pozytywnie ocenieni przez zespół szkolący otrzymują zaświadczenie kwalifikacyjne zawierające potwierdzenie ukończenia tego szkolenia oraz spełniania warunków powierzenia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka.

Zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej osoby zakwalifikowane do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, niezawodowej lub do prowadzenia rodzinnego domu dziecka zostają wpisane w rejestr prowadzony przez starostę. Dane z powyższego rejestru przekazywane są do właściwego sądu.